Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości, po przejściu procedury legislacyjnej, został podpisany przez Prezydenta w dniu 13 lipca 2023 roku. Ustawa weszła w życie co do zasady od razu (dnia następnego po opublikowaniu), z pewnymi wyjątkami. Inicjatorzy przedstawili projekt jako zamierzający do zwiększenia ochrony przed nadużyciami wynikającymi z kradzieży danych i ograniczenia skali zjawiska wyłudzania środków finansowych poprzez zaciąganie zobowiązań finansowych na inną osobę, m.in. umów kredytów i pożyczek czy sprzedaży nieruchomości bez wiedzy i zgody właściciela i zjawiska tzw. SIM swappingu, czyli wyrobienia duplikatu karty SIM, która może być potem użyta do autoryzowania transakcji wykonanych przez złodzieja w instytucji finansowej.
Uzasadnienie projektu podkreślało, że przed wprowadzeniem tej regulacji, jeśli osoba nie planuje zaciągania żadnych zobowiązań kredytowych i pożyczek – nie ma możliwości pełnego (istnieją tylko metody pośrednie) zastrzeżenia swoich danych, które spowodowałoby automatyczne zablokowanie czynności prawnej, którą nie jest w danym momencie zainteresowana. Istnieją w tym zakresie jedynie rozwiązania komercyjne.
Oczekiwanym rozwiązaniem problemu okazało się umożliwienie osobie, której dane dotyczą nieodpłatnego zastrzeżenia lub cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL za pomocą usługi elektronicznej dostępnej na Gov.pl lub osobiście w siedzibie organu dowolnej gminy albo za pomocą aplikacji mobilnej mObywatel.
Ustawa wprowadza obowiązek notariusza odmowy dokonania czynności notarialnej, której przedmiotem jest nabycie, zbycie lub obciążenie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, jeżeli numer PESEL strony takiej czynności widnieje w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL. Będzie to też dotyczyć użytkowana wieczystego oraz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.
Ponadto, ustawa nakłada na banki krajowe, instytucje kredytowe, oddziały instytucji kredytowych oraz oddziały banku zagranicznego obowiązku weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL konsumenta przez zawarciem umowy na prowadzenie rachunku bankowego, kredytu, pożyczki i leasingu. Dokonanie takiego zastrzeżenia, będzie uniemożliwiać zaciągniecie zobowiązania przez stronę posługującą się takim numerem PESEL. Jeśli zobligowana instytucja nie sprawdzi, czy zastrzeżenie istniało, a numer PESEL był zastrzeżony to nie może domagać się od konsumenta zaspokojenia roszczenia z tytułu zawarcia takiej umowy, a także zbyć powstałej z niej wierzytelności. Brak możliwości domagania się zaspokojenia roszczeń od konsumenta na podstawie powyższych uregulowań rozciąga się również na jego następców prawnych.
Przepisy nakładają na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego obowiązek weryfikowania czy numer PESEL jest zastrzeżony, przed wydaniem duplikatu karty SIM, jeśli zawarcie umowy o świadczenie usług komunikacji elektronicznej następuje z osobą fizyczną posiadającą nadany numer PESEL. Regulacje dotyczące karty SIM odniesiono także do urządzeń sieciowych zapewniających identyfikację abonenta oraz ich cyfrowych odwzrowań (nie fizycznych).
Ważną zmianą jest również obciążenie właściciel pojazdu obowiązkiem złożenia wniosek o jego rejestrację w terminie 30 dni od dnia: 1) nabycia pojazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2) dopuszczenia do obrotu przez organ Krajowej Administracji Skarbowej pojazdu sprowadzonego z terytorium państwa niebędącego państwem członkowskim Unii Europejskiej; 3) sprowadzenia pojazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Rozwiązanie to ograniczyć ma zjawisko ubezpieczenia pojazdów na cudze dane, to jest przez nabywcę pojazdu na dane zbywcy.
Minister właściwy do spraw informatyzacji ma mocy ustawy zapewni ponadto sądom i Ministrowi Sprawiedliwości możliwość sprawdzenia za pomocą urządzeń teletransmisji wszystkich dokonywanych weryfikacji poszczególnych numerów PESEL wraz ze wskazaniem wyniku weryfikacji i podmiotów dokonujących weryfikacji a w przypadku dokonania weryfikacji w sposób określony w proponowanym art. 23l ust. 5 ustawy o ewidencji ludności (na rzecz innego podmiotu) także imienia, nazwiska oraz numeru PESEL osoby dokonującej weryfikacji.
Waldemar Szubert
radca prawny
