Żyjemy w czasach kiedy często korzystamy ze zdalnej korespondencji – np. w kontaktach z urzędami i bankami, a to powoduje w wielu przypadkach posługiwanie się danymi osobowymi – w tym nr PESEL Zadbajmy o swoje dane osobowe, nie tylko w korespondencji elektronicznej ale również w kontaktach bezpośrednich, a w sposób szczególny o ten zbiór cyfr zawierający cenne informacje – jednocześnie w świetle przepisów ustawy o ochronie danych osobowych będący odrębną daną osobową. Częste są bowiem przypadki nieuprawnionego pozyskiwane danych osobowych, a to już powoduje poważne zagrożenia.
Utrata dokumentów a szczególnie właśnie nr PESEL może spowodować lawinę mało przyjemnych zdarzeń: np. wypożyczenie auta w wypożyczalni, czy tez bardziej dotkliwe konsekwencje w postaci wyłudzenia na nasze dane kredytu bankowego lub pożyczki czy wreszcie założenie na nasze dane rachunków bankowych wykorzystywanych następnie w nieuprawnionych celach.
Gdzie możemy spotkać się z obowiązkiem okazania dowodu osobistego a gdzie tego nie powinniśmy robić?
Okazywanie dowodu osobistego w określonych sytuacjach wiąże się bezpośrednio z ochroną danych osobowych. Musimy mieć świadomość, że jeśli jesteśmy w sytuacji, kiedy identyfikacja naszej tożsamości jest możliwa bez okazywania dowodu, to weryfikujemy się bez jego okazywania, np. za pomocą innego dokumentu ze zdjęciem. Czasem wystarczy tylko samo imię i nazwisko. Nie działajmy automatycznie gdy ktoś poprosi nas o okazanie dowodu osobistego. Mamy prawo zapytać, dlaczego mamy okazać dowód osobisty (jakie dane, która stronę dowodu?). Zdecydowanie odmawiajmy zabierania dowodu w celu np. skanowania lub kserowania.
W przypadku zagubienia dowodu osobistego również może dojść do nieuprawnionego wykorzystania naszych danych osobowych i może to mieć bardzo przykre konsekwencje. Niezależnie od tego, czy został on nam skradziony, czy nie wiemy co się z nim stało i podejrzewamy, że gdzieś go zgubiliśmy, należy podjąć kroki, które mogą nas ustrzec przed kłopotami.
W takich sytuacjach, należy bezzwłocznie dokonać zastrzeżenia dowodu osobistego O tym, że zastrzeżenie skradzionego dowodu osobistego leży w naszym interesie wiemy powszechnie. Nie wszyscy jednak mają świadomość, że można tego dokonać nie tylko w banku, w którym posiadamy konto. Część instytucji finansowych przyjęła na siebie zobowiązania do przyjmowania zgłoszeń zastrzegających ważność również od osób, które nie są klientami danego banku.
Zgłoszenie utraconego dowodu osobistego można też dokonać w urzędzie gminy. Jeżeli dowód osobisty został skradziony, zgłaszamy ten fakt na policji. Jeżeli jesteśmy za granicą, zgłaszamy utratę dowodu w konsulacie (osobiście, listownie, faksem). Istnieją również wyspecjalizowane serwisy internetowe – o których mowa poniżej – za pośrednictwem których możemy dokonać zgłoszenia utraty dokumentów.
Jeżeli już doszło do sytuacji nieuprawnionego wykorzystania naszych danych osobowych i np. zaciągnięcia na nasze dane pożyczki, wskazujemy poniżej w kilku krokach podstawowe czynności które musimy wykonać:
- Sprawdzamy czy oszust nie założył rachunków bankowych na nasze dane – za pośrednictwem strony: centralnainformacja.pl
- Pobieramy raport Biura Informacji Kredytowej – raz na pół roku bezpłatnie, adres strony: bik.pl/klienci-indywidualni/raport-bik,
- Możemy skorzystać z alertów BIK- to już usługa płatna,
- Pobieramy raporty z Biur Informacji Gospodarczych – minimum z tych największych:
- Zastrzegamy dokument w oddziałach banków lub: w systemie www.dokumentyzastrzezone.pl, www.chronpesel.pl, lub www.bezpiecznypesel.pl
- Unieważniamy dowód osobisty i wyrabiamy nowy,
- Zmieniamy hasła do serwisów internetowych,
- Zgłaszamy oszustwo na policji
- Informujemy firmę pożyczkową o wyłudzeniu – dołączając poświadczenie zgłoszenia tego faktu na policję,
- Informujemy policję / bank / firmę pożyczkową , o kolejnych zdarzeniach z tym faktem związanych.
Szczególnie wyczuleni bądźmy też na nasilające się niestety zjawisko phishingu.
Czym jest phishing i jak powinniśmy się zachować aby uniknąć przykrych zdarzeń?
Phishing to metoda oszustwa polegająca na podszywaniu się przestępców pod inną osobą – najczęściej jednak pod znaną i szanowaną instytucję – w celu wyłudzenia danych osobowych, danych do logowania , danych karty kredytowej czy wreszcie zainfekowania urządzenia szkodliwym oprogramowaniem , które dalej posłuży nieuprawnionemu wykorzystaniu , np.. wyłudzeniu kredytu czy „wyczyszczeniu” konta bankowego.
Phishing bazuje na błędach użytkownika, dlatego też niezwykle ważna jest świadomość użytkownika powszechnie dziś wykorzystywanych urządzeń mobilnych – np. smartfonów – i nie uleganie emocjom spowodowanym np. treścią otrzymanego sms-a czy e maila . Kliknięcie w link który towarzyszy najczęściej takim fałszywym sms-om i e mailom, może spowodować zainfekowanie urządzenia i przykre konsekwencje o czym wyżej. Bądźmy zatem ostrożni i chrońmy swoją prywatność.
Bogusław Gębarowski
