Dlaczego współpraca wierzyciela z komornikiem powinnna być relacją, a nie jedynie wymianą korespondencji? I dlaczego często nią nie jest?
Z perspektywy wierzyciela, złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji to nie wszystko. To dopiero początek – niekiedy długotrwałego – procesu odzyskiwania wierzytelności. Problem dotyczy przede wszystkim sytuacji, gdy dłużnicy, licząc na uznanie egzekucji za bezskuteczną ukrywają majątek lub osiągają nieregularne dochody. Ku rozczarowaniu wielu, praktyka potwierdza, że samo złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji to zdecydowanie za mało, by odzyskać należność lub choćby jej część. Obserwacje wskazują, że tylko aktywni wierzyciele egzekwują wierzytelności stosunkowo szybko i skutecznie. Spostrzeżenie to nie odnosi się jedynie do znajomości przepisów czy też jej braku, ale przede wszystkim dotyczy nastawienia wierzyciela do procesu odzyskiwania wierzytelności oraz przyjętej przez niego taktyki.
Nowelizacje
Wydaje się, że zmiany wprowadzone w egzekucji komorniczej w latach 2018-2019 już okrzepły, a w świadomości wierzycieli osadziły i utrwaliły się potencjalne konsekwencje decyzji podejmowanych (bądź nie) w procesie zarządzania wierzytelnościami.
Po nowelizacji nieznajomość przepisów może skutkować nie tylko nieefektywną egzekucją i niskim poziomem odzysków, ale także dodatkowymi kosztami po stronie wierzyciela. Dotyczy to m.in. uznania wszczęcia egzekucji za niecelowe, a w konsekwencji nałożenia na wierzyciela opłaty w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia (art. 30 ustawy o kosztach komorniczych[1]). Może się tak zdarzyć, jeśli wierzyciel błędnie określi osobę dłużnika lub rozpocznie egzekucję należności, która została już przez dłużnika uregulowana. Dodatkowe koszty mogą również wynikać z umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela lub z powodu niepodjęcia przez niego czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania w ciągu 6 mies. lub gdy wierzyciel nie zażądał podjęcia zawieszonego podstępowania o czym mowa w art. 824. § 1 pkt 4 k.p.c (bierność wierzyciela). Wówczas stosownie do brzmienia art. 29 ust. 1 ustawy o kosztach komorniczych wierzyciel poniesie opłatę w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Sankcje te mogą być dotkliwe, zwłaszcza w postępowaniach, w których egzekwowane są wysokie kwoty lub w przypadku umorzenia znacznej liczby spraw w ramach portfela.
Egzekucja z rachunku bankowego, czy z nieruchomości?
Na szybkość i efektywność egzekwowanych kwot wpływa także wybór sposobu egzekucji. We wniosku o jej wszczęcie wierzyciel może określić z jakich elementów majątku dłużnika ma być ona prowadzona – z ruchomości, wynagrodzenia za pracę czy z rachunków bankowych dłużnika, stosownie do postanowień art. 799 § 1 k.p.c.
Pewna aktywność ze strony wierzyciela, jak wniosek o podjęcie przez komornika określonych czynności, są również niezbędne, by organ egzekucyjny mógł w ogóle działać.
Wyłącznie na żądanie wierzyciela komornik udziela bowiem informacji, m.in. o aktualnym stanie sprawy (co wynika wprost z art. 7601 k.p.c.), czy skieruje ponowne zapytanie np. do ZUS czy US, by zaktualizować dane o majątku dłużnika. Znowelizowany art. 760 § 11 k.p.c. obowiązujący od 1.01.2019 r. wprowadził maksymalnie siedmiodniowy termin od daty otrzymania wniosku na podjęcie przez komornika niezbędnych czynności[2]. Wydaje się, że zmiana ta korzystnie wpływa na czas prowadzenia postępowań – tak, pod warunkiem, że wierzyciele rzeczywiście skorzystają z przyznanych im uprawnień i takowy wniosek złożą.
Przyjęty model postępowania egzekucyjnego wydaje się przesądzać o inicjatywie, a wręcz dynamice w działaniu wierzycieli jako czynnikach niezbędnych w procesie efektywnego egzekwowania wierzytelności.
Bierność nie sprzyja odzyskom
Z czego zatem wynika „zachowawcza” postawa wierzycieli? W zależności od profilu danego podmiotu, może to być np. brak świadomości prawnej, doświadczenia w prowadzeniu postępowań egzekucyjnych, czy choćby brak zasobów ludzkich do obsługi tego typu postępowań – co często ma miejsce w przypadku osób fizycznych i mniejszych przedsiębiorców, ale nie tylko. Zdarzają się sytuacje, w których mimo odpowiedniego zaplecza i doświadczenia, także duże podmioty nie są w stanie w pełni efektywnie zarządzać tymi procesami.
Wydaje się, że na taką postawę może mieć wpływ brak świadomości co do istoty przebiegu procesu odzyskiwania należności i braku całościowego spojrzenia na to zagadnienie. Utarła się praktyka, że w zależności od zawartości korespondencji kierowanej do wierzyciela z kancelarii komorniczej ten pierwszy podejmuje decyzje raczej ad hoc, w obawie o zachowanie terminu odpowiedzi na korespondencję. Pozwala to opanować sytuację na bieżącym etapie, ale z reguły nie wpływa korzystnie na efekt końcowy. Patrząc na problem perspektywicznie można wypracować odpowiednią strategię i przewidzieć potencjalne reakcje dłużnika, a w rezultacie zaplanować konkretne scenariusze.
RYSUNEK 1
Rys. 1 Przykład procesu zarządzania wierzytelnością w ramach postępowania egzekucyjnego.
Źródło: Kancelaria Radców Prawnych Ryszewski Szubierajski Sp. k.
Dysponując tytułem wykonawczym można nie tylko przeprowadzić analizę sytuacji majątkowej dłużnika, ale przede wszystkim dobrać właściwy sposób prowadzenia egzekucji w zależności od rodzaju egzekwowanego świadczenia. Równie istotny jest także wybór odpowiedniej kancelarii komorniczej, która będzie w stanie efektywnie prowadzić postępowanie, przy uwzględnieniu specyfiki danej sprawy. Na tym etapie istotna jest optymalizacja kosztów i przyjęcie właściwej strategii. Stałym elementem w toku podejmowanych czynności jest monitoring i analiza informacji uzyskiwanych na bieżąco z kancelarii komorniczej oraz adekwatna na nie reakcja. Zdarzają się sprawy, w których wskazane jest kilkukrotne ponowienie zapytania w celu aktualizacji danych o majątku dłużnika, czy takie, w których ze względu na ekonomikę postępowania, mimo wszystko korzystniej jest postępowanie umorzyć, niż generować dalsze koszty. Egzekucja wierzytelności, mimo jej sformalizowania, w dalszym ciągu pozostaje procesem biznesowym i w taki sposób powinna być traktowana (i zarządzana).
[1] Ustawa z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych Dz. U. 2018 poz. 770.
[2] Art. 760 § 11 KPC dodany Ustawą z dnia 22.03.2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 771).
