Zgodnie z Ustawą o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 r., wysokość stóp procentowych w Polsce ustala Rada Polityki Pieniężnej. Jest to organ decyzyjny NBP, który podejmuje decyzje dotyczące stóp w oparciu o analizę wskaźników makroekonomicznych, ale także czynników gospodarczych, jak rynek pracy, sytuacja w przemyśle, koniunktura, sytuacja finansów publicznych, kurs walut, a także poziom inflacji.
Dziś – 3.12.2025 Rada Polityki Pieniężnej przegłosowała wniosek o obniżkę stóp procentowych z 4,25 proc. do 4,00 proc. To szósta obniżka stóp procentowych w tym roku. Począwszy od maja główna stopa referencyjna obniżyła się już o 1,75 proc. Jeszcze na wiosnę główna stopa procentowa była na poziomie 5,75 proc.
Od wysokości stopy referencyjnej uzależniona jest wysokość oprocentowania kredytów i pożyczek, a co za tym idzie – miesięcznej raty. Na podstawie stopy referencyjnej obliczane są również odsetki ustawowe za opóźnienie, czyli wysokość odsetek za niedotrzymanie terminu płatności.
Czym są odsetki ustawowe i jak je obliczyć?
Kodeks cywilny reguluje 2 podstawowe rodzaje odsetek:
- kapitałowe
- za opóźnienie
Odsetki kapitałowe to takie, które stanowią przede wszystkim wynagrodzenie wynikające z czynności prawnej – za korzystanie z czyjegoś kapitału. Zgodnie z zawartą umową są należne za okres sprzed terminu płatności świadczenia głównego (czyli należne za okres przed terminem wymagalności kapitału). Dotyczą przede wszystkim kredytów i pożyczek. Równają się sumie stopy referencyjnej NBP i 3,5 punktów procentowych, czyli aktualnie 4,0+3,5=7,5 % w skali roku.
WAŻNE!
Jeżeli wysokość odsetek kapitałowych nie jest w inny sposób określona, aktualnie należne są odsetki ustawowe kapitałowe w wysokości 7,5 %. Odsetki kapitałowe maksymalne wynoszą natomiast 15%.
Wysokość odsetek kapitałowych reguluje art. 359 Kodeksu Cywilnego
Odsetki za opóźnienie to takie, które przysługują za czas opóźnienia. Odsetki te stają się wymagalne począwszy od bezskutecznego upływu terminu spełnienia świadczenia głównego i przysługują do momentu zapłaty świadczenia głównego (nie przysługują one za okres sprzed terminu płatności świadczenia głównego). Odsetki za opóźnienie stanowią formę rekompensaty, np. dla firmy, która nie otrzymała w terminie zapłaty za produkt czy usługę. Mają zastosowanie, jeśli w umowie pomiędzy stronami nie jest jasno określone, jaka kwota zostanie naliczona w razie opóźnienia w płatnościach. Służą także zabezpieczeniu interesów drugiej strony. Wysokość odsetek w umowie nie może bowiem przekroczyć dwukrotności obowiązujących odsetek ustawowych.
Wysokość odsetek za opóźnienie reguluje art. 481 Kodeksu Cywilnego
Zgodnie z art. 481 § 2 KC, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona w umowie, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych (czyli obecnie 4,0+5,5=9,5%). Odsetki te można wyliczyć za pomocą poniższego wzoru:
Dłużna kwota x ilość dni opóźnienia x aktualna stopa % / 365 dni
Dodatkowo pamiętajmy, że zgodnie z art. 481 § 21 KC, maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (tj. obecnie 19%).
Po kolejnej obniżce stopy referencyjnej NBP ogłoszonej 3 grudnia 2025, wysokość odsetek kapitałowych i odsetek za opóźnienia kształtuje się następująco:
| Rodzaje odsetek | Obowiązująca stawka odsetek* |
| Odsetki ustawowe kapitałowe | 7,5 % w stosunku rocznym |
| Maksymalne odsetki ustawowe kapitałowe | 15% w stosunku rocznym |
| Odsetki za opóźnienie | 9,5 % w stosunku rocznym |
| Maksymalne odsetki za opóźnienie | 19% w stosunku rocznym |
*Stan na 3 grudnia 2025
Bogusław Gębarowski
