24 marca 2020 roku weszła w życie nowelizacja prawa upadłościowego, w tym istotne zmiany w zakresie upadłości konsumenckiej.
Upadłość konsumencka – czym jest?
Upadłość konsumencka to procedura sądowa dla osób fizycznych (nieprowadzących działalności gospodarczej) – a po ostatniej nowelizacji również dla przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalnością gospodarczą – które są niewypłacalne. Celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie z części lub całości zobowiązań.
W Polsce rozwiązanie znane jako upadłość konsumencka weszła do porządku prawnego w 2009 r., a szersze znaczenie uzyskała wraz z pierwszą nowelizacją przepisów w 2014 roku. Weszły one w życie w roku 2015.
W pierwszych latach funkcjonowania tej instytucji, ze względu na dość restrykcyjne obwarowania, procedowano maksymalnie do kilkuset spraw rocznie. Z tej liczby ogłoszenie upadłości konsumenckiej znalazło swój finał zaledwie w kilkudziesięciu przypadkach. Wyraźny wzrost zanotowano natomiast po nowelizacji od roku 2015.
Na podstawie statystyk i danych gromadzonych przez Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej wynika, że w roku 2020 ogłoszonych zostało pięć razy więcej upadłości niż przed pięcioma laty, przy czym dane za rok 2020 nie obejmują jeszcze listopada i grudnia 2020.
Rekordowy jest w tym roku październik, w którym ogłoszono 1643 upadłości.
Wpływ na postępowania upadłościowe w roku 2020 ma też obecny stan pandemii i wprowadzane w związku z nim Ustawy. W tarczy antykryzysowej 2.0, pojawił się przepis dotyczący zawieszenia biegu terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli podstawa do ogłoszenia upadłości powstała w okresie obowiązywania stanu epidemii, a przyczyną niewypłacalności jest COVID-19. Co to oznacza w praktyce?
Konsument / przedsiębiorca, mimo utraty płynności finansowej nie musi w terminie 30 dni od zaistnienia stanu niewypłacalności składać wniosku o ogłoszenie upadłości – termin ten bowiem nie płynie, do czasu uchylenia obowiązywania wcześniej wskazanej normy prawnej. Każda sytuacja wymaga jednak szczegółowej i jednostkowej analizy. Dłużnik powinien jednak rozważyć restrukturyzację swoich zobowiązań doprowadzających do przywrócenia płynności finansowej.
Powyższe może powodować, że rzeczywista skala upadłości może byś widoczna w terminie późniejszym, niemniej jednak można spodziewać się rekordów w tym zakresie.
Liberalizacja przesłanek ogłoszenia upadłości
Do czasu ostatniej nowelizacji, sąd oddalał wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli „dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.”. W miejsce tego zapisu pojawiła się możliwość oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w wypadku „celowego działania”, które jest istotnie węższym terminem w stosunku do wcześniejszych norm prawnych. Po zmianie tych przepisów upadłość konsumencka może być dostępna dla większej ilości dłużników.
Sankcje za zawinione przyczynienie się do niewypłacalności
Na podstawie nowych przepisów, badanie dotychczasowych przesłanek negatywnych ogłoszenia upadłości konsumenckiej przeniesione zostało na etap po likwidacji majątku upadłego. Może mieć ono wpływ na sposób zakończenia postępowania. Zawinione doprowadzenie do niewypłacalności – w postaci winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa – będzie brane pod uwagę przy określeniu długości planu spłat wierzycieli , który w niektórych wypadkach będzie mógł być ustalony na okres do 7 lat – do tej pory był to okres nie dłuższy niż 3-letni. Jeżeli jednak sąd uzna, że dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności celowo, to odmówi ustalenia planu spłaty albo umorzenia zobowiązań bez planu spłaty, co będzie równoznaczne z brakiem oddłużenia.
Uproszczony tryb postępowania
Postępowanie upadłościowe wobec konsumenta może się toczyć na podstawie nowych przepisów według zasad ogólnych lub w trybie uproszczonym. W obu trybach wierzytelności zgłaszane są bezpośrednio do syndyka, co stanowi zasadniczą zmianę w stosunku do dotychczasowego stanu prawnego.
Dotąd syndyk miał prawo zajmować wynagrodzenie, rentę i emeryturę tak jak komornik. Od ostatniej nowelizacji to się zmieniło, bowiem syndyk oprócz stosowania przepisów o egzekucji z k.p.c. będzie zobowiązany wyłączyć spod egzekucji środki w wysokości 150% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Przy większej liczbie osób na utrzymaniu kwota ta jest iloczynem współczynnika. To ograniczy praktycznie zajęcie wynagrodzenia dla najbiedniejszych.
Należy się spodziewać, że po ostatniej nowelizacji ustawy, będziemy nadal obserwować istotne zwiększenie upadłości ogłaszanych wobec konsumentów, a także jednoosobowych przedsiębiorców prowadzących działalności gospodarcze. W tym kontekście istotne znaczenie mają zmiany służące odciążeniu sądów upadłościowych – w tym przede wszystkim możliwość prowadzenia postępowania upadłościowego w uproszczonej procedurze a ponadto zwolnienie sądów z obowiązku badania tzw. negatywnych przesłanek upadłości oraz zgłaszanie wierzytelności bezpośrednio syndykom.
Proces oddłużenia może trwać nawet kilka lat, a zatem istotnym jest aby strony postępowania posiadały profesjonalne wsparcie. Kancelaria Radców Prawnych Ryszewski Szubierajski Sp. k. takie wsparcie zapewnia.
Świadczymy usługi w zakresie prowadzenia postępowania upadłościowego na wszystkich jego etapach, w tym: analiza konkretnej sprawy, przygotowanie wniosku o ogłoszenie upadłości, zgłoszenie wierzytelności, reprezentowanie Klienta w sądzie, stała kontrola nad toczącym się postępowaniem, wsparcie merytoryczne w kontaktach z syndykiem.
radca prawny Kamil Sztorc
Bogusław Gębarowski
Kancelaria Radców Prawnych Ryszewski Szubierajski Sp.k.
