Ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019 r., poz.1469) wprowadzono obszerną zmianę przepisów procedury cywilnej, w tym także przepisów dotyczących elektronicznego postępowania upominawczego (dalej jako: EPU). Niższa opłata od pozwu oraz krótsze terminy oczekiwania na rozstrzygnięcie sprawy, niż w zwykłym postępowaniu upominawczym, niewątpliwie zachęcały wierzycieli do dochodzenia należności w ramach EPU.
Z omawianego rodzaju postępowania w dużej mierze korzystali wierzyciele, posiadający tzw. „masowe wierzytelności”, szczególnie firmy windykacyjne, banki, firmy pożyczkowe i inne podmioty masowo świadczące usługi. Ustawodawca wprowadza omawianą nowelizacją szereg rewolucyjnych zmian w funkcjonowaniu EPU, mogących zmienić dotychczasową praktykę.
Jedna z fundamentalnych zmian jaka zajdzie w ramach omawianej nowelizacji odnośnie EPU, obejmie czynności podejmowane przez sąd w przypadku stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty. Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 50533§1 k.p.c. w przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty sąd przekazuje sprawę do sądu według właściwości ogólnej. Z powyższego przepisu wynika zatem, że w przypadku stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty e-sąd z urzędu przekazywał dotychczas sprawę do sądu właściwości ogólnej pozwanego i była kontynuowana w zwykłym procesie. Zgodnie natomiast, ze znowelizowanym brzmieniem art. 505 33 k.p.c. w przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty sąd będzie umarzał postępowanie. Analogiczne czynności podejmie sąd w przypadku wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty, tj. w myśl art. 50536 k.p.c. w przypadku wniesienia sprzeciwu sąd umarza postępowanie w zakresie, w którym nakaz zapłaty utracił moc.
Umorzenie postępowania nastąpi również w przypadku niemożność doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty. Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 505 34 § 1 k.p.c. jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia zgodnie z art. 139 § 1 zdanie drugie, nie odebrał nakazu zapłaty, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w art. 131–138 i nie ma zastosowania art. 139 § 2 i 3 lub inny przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, nakaz zapłaty uznaje się za doręczony, o ile adres, pod którym pozostawiono zawiadomienia, jest zgodny z adresem ujawnionym w rejestrze PESEL. W przeciwnym przypadku stosuje się przepis § 2, który stanowi, że jeżeli po wydaniu nakazu zapłaty okaże się, że nie można go doręczyć pozwanemu w kraju, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty i umarza postępowanie, chyba że powód w wyznaczonym terminie, nie dłuższym niż miesiąc, usunie przeszkodę w doręczeniu nakazu zapłaty. Wezwanie do usunięcia przeszkody nie podlega powtórzeniu.
Umorzenie postępowania w w/w przypadkach ma zasadniczy wpływ na rozliczenie kosztów jakie powstaną w związku z wytoczeniem sprawy w elektronicznym postępowaniu upominawczym z uwagi na nowe brzmienie art. 505 37 § 1 k.p.c. który stanowi, że każda ze stron ponosi koszty procesu związane ze swym udziałem w sprawie. Należy zwrócić uwagę, że Ustawodawca nie rozróżnia przy tym przyczyn umorzenia postępowania. W tej sytuacji nawet cofnięcie pozwu przez wierzyciela w przypadku niewydania nakazu zapłaty w EPU, nie będzie stanowiło podstawy do zwrotu chociażby części opłaty od pozwu wniesionego w EPU, ponieważ w przypadku cofnięcia pozwu postępowanie zostanie umorzone, a co za tym idzie wierzyciel zostanie przy poniesionych kosztach w postaci opłaty od pozwu. Jedyną możliwością wierzyciela na „odzyskanie” opłaty od pozwu wniesionego w elektronicznym postępowaniu, będzie wniesienie w terminie trzech miesięcy od daty wydania postanowienia o umorzeniu EPU pozwu przeciwko pozwanemu o to samo roszczenie w postępowaniu innym niż EPU tj. w „papierze”. W tej sytuacji zgodnie ze znowelizowanym art. 19 ust. 2 pkt 2 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych uiszczoną opłatę od pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym zalicza się na poczet opłaty od nowo wniesionego pozwu. Nadto w przypadku wniesienia pozwu zgodnie z treścią art. 505 37 § 1 k.p.c. skutki prawne, które ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa, następują z dniem wniesienia pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Nadto rozpoznając sprawę sąd, uwzględni koszty poniesione przez strony w EPU na żądanie strony.
Niewątpliwie omówione wyżej zmiany mają na celu zmienić model funkcjonowania EPU, a w połączeniu z innymi zmianami procedury cywilnej, jak choćby kwestia doręczeń, kosztów oraz podstaw do wydawania nakazów w postępowaniu nakazowym, dają podstawy do uzasadnionej obawy odnośnie skutków nadchodzącej nowelizacji w tym szybkości postępowania. Nie można przy tym zapominać, a nawet należy podkreślić, że dochodzenie należności to dla wielu przedsiębiorców element niezwykle istotny i możliwość potencjalnego pogorszenia już i tak niełatwej sytuacji wierzycieli, może mieć duże znaczenie dla obrotu gospodarczego.
